Ermal BEGA*
DOĞUNUN ORTASINDA ŞARK ÇALIŞMALARI YAPAN ÖRNEK
BİR MERKEZ BEYRUT ŞARK ENSTİTÜSÜ
 |
| Beyrut Şark Enstitüsünün şark motifleriyle süslü koridoru |
Beyrut Şark Enstitüsü (Oriental Institute Beirut-OIB) arab dünyasında ve
özellikle Orta Doğuda şark çalışmaları yapan en önemli kurumlardan biridir.
Ensitü her geçen gün doğası daha da bozulan Beyrut’un eski bir mahallesinde,
yeşillikle dolu bir parkın içinde, 4 katlı osmanlı stilini yansıtan bir villada
faaliyet göstermektedir. Alt Beyrut’un köşesindeki bu bina, eski tarihin eşsiz
kokusunu hatırlatan ve şark islamın izlerini taşıyan tipik sokakların arasında
yerleşmiştir.
Bugün 2013’te bu enstitü kuruluşun 52-nci senesini doldurdu. Hans Robert
Roemer tarafından 1961’de kurulan enstitü önce Alman Şark Derneği, ardından
Wolkswagen ve Fritz Thyssen Vakfı gibi hayırlı kuruluşlarla birlikte Federal
Almanya Eğitim Bakanlığınca finanse edilmiştir.
Bu enstitüde şarkla alakalı olan dünyanın çeşitli yerlerinden gazete ve
dergiler dahil 130.000’in üzerine çalışma bulunmaktadır. Burda, dünyada şark
çalışmalara katkı sağlayan çeşitli yazarların eserleri bulunmaktadır.
Enstitüde bulunan çalışmaların çoğu arap dünyasında neşredilmiş olmakla
birlikte Amerika Birleşik Devletleri, Almanya, Türkiye, İtalya, Fransa ve İngiltere gibi ülkelerde de basılmıştır. Burdan yola
çıkarak belgelerin ve yazıların çoğunun şark dillerinde (arapça, farsça ve
osmanlıca) olduğu anlaşılıyor ancak şark çalışmalarla yakından ilgilenen ve
ingilizce, almanca, fransızca gibi dillerde yazan yazarların da eserleri
mevcuttur.
Bazıları batı dillerinde olan ve özellikle şark dillerindeki bu
ensiklopediler hem arap dünyası hem de Orta Doğu için bu devasa ensitünün
hazineleridir. Bu eserler arasında ünlü amerikan yazar John L. Esposito’nun 4
ciltten oluşan “The Oxford Encyclopedia of the Modern Islamic World”u
zikredebiliriz.
Ensitünün kütüphanesinde bulunan eserlerin çoğu Orta Doğuda konuşulan
dillerin ve Arapçanın edebiyatıyla, ayrıca bu bölgede bulunan İslam dini ve
onun dışındaki dinlerle ilgilidir. Arap nufusun arasında yaşayan hristyan ve
yahudi azınlıklarının olduğu kadar müslüman arap halklarının düşünce, siyaset,
iktisat, kültür ve alışkanlıklarını anlatan çok sayıda eser bulunmaktadır.
Ensitünün kendi bastırdığı ve yayına çıkartığı kitap sayısı 134’ü bulmaktadır.
Batı dillerinde olan bu kitapların arasında (esas ingilizce) arnavutların
arap dünyasındaki tarihiyle alakalı birçok belgelere de rastladık. Bunların
arasında arnavut olan Muhamed Ali
Paşa’nın Mısıra gelişi ve Osmanlı devletinin çeşitli bölgelerindeki
arnavutların kültür, sanat ve alışkanlıklarını anlatan belgeleri sayabiliriz.
Şark çalışmalarıyla ilgilenen dünyaca ünlü birçok bilim adamlarının
takdirini toplayan bu merkezin elinde çeşitli şark dillerinde sayıca
anımsanmayacak kadar belgeler bulunmaktadır.
Enstitü aynı zamanda çeşitli konferanslar, seminerler ve kurslar
düzenlemektedir. Ayrıca doktora ve doktora sonrası çalışamaların 12 aylık
süreyle finansal açıdan destekçisi olmaktadır.
Bu merkezin kütüphane sorumlusu olan Dr. Marcel Behrens ile konuşmamızda
enstitünün bu son 50 sene boyunca arap-islam ve Orta Doğuyla ilgili şark
çalışmaları konusunda önemli bir rol oynadığı öğreniyoruz. Onun sorumlu olduğu
bu 5 sene boyunca arnavut bir araştırmacının gelip gelmediği sorusuna da “Benim
burda olduğum son 5 sene içerisinde herhangi bir arnavut şark araştırmacısı
gelmedi, bu nedenle merkemize gelen ilk arnavut araştırmacı olmanız sebebiyle
sizinle tanışmaktan çok mutluyum” şeklinde cevapladı. Bunun üzerine bu yazının
yazarı merkezin ilk arnavut şark araştırmacı olmak istediğini dile getirerek 6
aylık süre ile üye olmuştur.
Bu sebeple Şark Çalışmaları Arnavut Merkezi adına Dr. Marcel Behrens’e
“URA” dergisinin (merkezin yayını) bir sayısını ve Dr. Muhamed Mufaku’nun “Arap-arnavut
edebiyat ilişkileri” kitabını hediye ederek bu enstitünün arnavut dilinde şark
çalışmalarına katkıda bulunmak istedik.
Arnavutçadan tercüme edilmiştir:
Nurian OHRI
* Ermal
Bega Tiran’da bulunan Şark Çalışmaları Arnavut Merkezi’nin başkanıdır. Kendisi
bazı şark çalışmaları ve faaliyetler için Beyrut’ta 2 ay (Ocak-Mart 2013)
boyunca ikamet emiştir.
No comments:
Post a Comment